AN COIMISIÚN EORPACH

An Bhruiséil,16.10.2025

JOIN(2025) 26 final

TEACHTAIREACHT CHOMHPHÁIRTEACH CHUIG PARLAIMINT NA hEORPA, CHUIG AN gCOMHAIRLE, CHUIG COISTE EACNAMAÍOCH AGUS SÓISIALTA NA hEORPA AGUS CHUIG COISTE NA RÉIGIÚN

An Comhshocrú don Mheánmhuir






Aon Mhuir Amháin, Aon Chomhshocrú Amháin, Aon Todhchaí Amháin

1.RÉAMHRÁ

I dteannta a chéile, roinneann an tAontas Eorpach (AE) agus comhpháirtithe ar fud na Meánmhara Theas 1 spás ina bhfuil deiseanna, dúshláin agus freagrachtaí coiteanna: is é sin Spás Coiteann na Meánmhara atá againn. Oibrímid i gcomhar le chéile ar mhaithe le réigiún na Meánmhara atá cobhsaí agus rathúil.

Ó bunaíodh Próiseas Barcelona 2 in 1995, is sprioc straitéiseach don Aontas Eorpach é limistéar síochána agus rathúnais chomhchoitinn a chruthú i réigiún na Meánmhara. Agus Clár Oibre 2021 don Mheánmhuir agus an Plean Eacnamaíoch agus Infheistíochta a ghabhann leis 3 ag cur le tacar institiúidí agus formáidí comhair atá ann cheana, tá sé tar éis borradh breise a sholáthar, agus cistiú iomlán an Aontais de thart ar EUR 6 bhilliún do Chomharsanacht an Deiscirt faoin bPlean Eacnamaíoch agus Infheistíochta á shlógadh, rud a spreagann thart ar EUR 27 mbilliún d’infheistíochtaí le haghaidh roinnt tionscadail shuaitheanta nithiúla.

Le ceapachán an chéad Choimisinéara Eorpaigh um Réigiún na Meánmhara, a oibreoidh i ndlúthchomhar le hArdionadaí an Aontais Eorpaigh do Ghnóthaí Eachtracha agus don Bheartas Slándála, léirítear uaillmhian an Aontais dlús a chur lena hiarrachtaí agus cur chuige níos dírithe a bheith aige i leith na Meánmhara.

Léirítear an uaillmhian straitéiseach sin sa Chomhshocrú don Mheánmhuir (‘an Comhshocrú’). Is mian linn an caidreamh sin a neartú agus comhtháthú níos doimhne a bhaint amach laistigh de Spás Coiteann na Meánmhara. Tá sé d’aidhm ag an gComhshocrú athrú paraidíme a thabhairt i gcrích, rud a bhfuil gá leis chun acmhainneacht iomlán ár gcomhpháirtíochta a bhaint amach agus chun oibriú le chéile bunaithe ar phrionsabail na comhúinéireachta, an chomhchruthaithe agus na freagrachta comhpháirtí.

Tá réigiún na Meánmhara ag crosbhóthar trí mhór-roinn – is iad sin an Eoraip, an Afraic agus an Áise – agus is droichead ríthábhachtach é don chomhpháirtíocht eacnamaíoch, don malartú cultúrtha, agus don idirphlé idir na réigiúin éagsúla sin. Mar gheall ar an gcomhthéacs geopholaitiúil domhanda agus réigiúnach atá ann faoi láthair, tá gá le caidreamh polaitiúil níos dlúithe agus comhpháirtíocht threisithe. Go háirithe, braitear éifeachtaí an chogaidh in Gaza sa Mheánoirthear agus níos faide i gcéin, rud a fhágann go bhfuil méadú ag teacht ar an neamhshláine agus ar an éagobhsaíocht. Cloch mhíle stairiúil is ea an comhaontú a rinneadh le déanaí maidir le deireadh a chur le coinbhleacht Gaza agus tugtar deis leis don Iosrael, don Phalaistín agus don réigiún níos leithne conair pholaitiúil inchreidte a chruthú i dtreo síocháin agus slándáil mharthanach, bunaithe ar an réiteach dhá stát. Cé gurb é tosaíocht láithreach an Aontais a áirithiú go sroichfidh cabhair dhaonnúil leordhóthanach Gaza, rannchuideoidh an tAontas freisin trí thacaíocht a thabhairt le haghaidh rialachas agus athchóiriú Údarás na Palaistíne, cistiú a sholáthar chun Gaza a atógáil, mar shampla tríd an nGrúpa Deontóirí don Phalaistín a thionól, agus trí láithreacht a mhisin CBSC de chuid an Aontais a neartú.

Tá na coinbhleachtaí agus an chorraíl a tharla le déanaí ag cur leis an teannas — na coinbhleachtaí agus an chorraíl sa Liobáin, sa tSiria, in Éimin agus san Iaráin san áireamh — rud a bhfuil tionchar aige ar an tslándáil mhuirí agus ar an trádáil idirnáisiúnta. Tá an baol ann freisin go mbeidh éifeachtaí iarmhartacha ar réigiún na Meánmhara mar gheall ar an neamhshláine agus ar an éagobhsaíocht san Afraic, go háirithe i réigiún comharsanachta na Saiheile, ar réigiún é a bhfuil tábhacht straitéiseach ag baint leis do thíortha na hAfraice Thuaidh. Tá tionchar ag cogadh foghach na Rúise in aghaidh na hÚcráine ar an réigiún freisin, go háirithe maidir leis an tslándáil bia.

Is deis é an Comhaontú chun ár gcaidreamh fíor-riachtanach a athmhúnlú agus béim a leagan ar ár dtiomantas don tsíocháin, don tslándáil agus don ord idirnáisiúnta riailbhunaithe iltaobhach, rud a thugann comhartha soiléir polaitiúil comhpháirtíochta ar an leibhéal domhanda.

Bunófar leis an gComhshocrú creat praiticiúil comhair lena gcomhcheanglaítear tiomantas láidir polaitiúil le cur chuige ón mbun aníos trí thionscnaimh chomhpháirteacha a chur chun feidhme i réimsí tosaíochta beartais leasa choitinn. Is féidir torthaí nithiúla a bhaint amach leis na tionscnaimh sin do dhaoine de gach aois, go háirithe daoine óga, mná, gnólachtaí beaga agus fiontraithe. Leis an gComhshocrú, cuirfear comhar na leibhéal réigiúnach agus áitiúil chun cinn i Spás Coiteann na Meánmhara. Leis an gclaochlú leanúnach sochaíoch agus eacnamaíoch sa réigiún, cuirtear neart deiseanna ar fáil le haghaidh comhar a d'fhéadfadh a bheith chun tairbhe do dhaoine. An tráth céanna, agus aghaidh á thabhairt ar dhúshláin aeráide, chomhshaoil agus slándála le chéile, is féidir cuidiú le hathléimneacht an réigiúin a fhorbairt agus a neartú a thuilleadh, agus ár gcomhpháirtíocht a athdhíriú ar thionscail na todhchaí an tráth céanna. Is deis é an Comhshocrú chun iarrachtaí a dhíriú i dtreo na réimsí a bhféadfadh tionchar marthanach claochlaitheach a bheith acu ar an réigiún i gcoitinne agus ar fud an domhain.

Is toradh é an Comhshocrú ar phróiseas forleathan comhairliúcháin leis na 10 gcomhpháirtí de chuid na Meánmhara Theas, le Ballstáit an Aontais, le Parlaimint na hEorpa, le Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa, le Coiste na Réigiún, le tíortha comharsanachta nach bhfuil san Aontas, le gníomhaireachtaí na Náisiún Aontaithe agus le heagraíochtaí idirnáisiúnta eile. I bhfianaise a chomhdhéanaimh uathúil mar eagraíocht idir-rialtasach ina bhfuil comhpháirtithe uile an Aontais agus na Meánmhara Theas ina gcomhaltaí, bhí dlúthbhaint ag an Aontas don Réigiún Meánmhuirí leis. Bhí ról tábhachtach ag Fondúireacht Anna Lindh sna comhairliúcháin freisin.

Rinneadh comhairliúcháin freisin le raon leathan páirtithe leasmhara a dhéanann ionadaíocht ar chodanna éagsúla den tsochaí shibhialta, mar shampla gníomhaithe eacnamaíocha, cultúrtha agus sóisialta, an lucht acadúil agus meithleacha machnaimh. Tugadh aird ar leith ar an ngné réigiúnach agus áitiúil, ós rud é freisin go mbeidh ról lárnach acu i gcur chun feidhme an Chomhshocraithe. Bhí dlúthbhaint ag daoine óga le comhairliúcháin trí shraith imeachtaí, go háirithe tríd an Idirphlé Eora-Mheánmhara leis an Aos Óg.

Pléadh toradh na gcomhairliúchán sin mar chuid den Chruinniú Aireachta idir an tAontas agus Comharsanacht an Deiscirt an 14 Iúil 2025, inar dhearbhaigh 10 gcomhpháirtí de chuid na Meánmhara Theas agus Ballstáit an Aontais go bhfuil siad toilteanach oibriú le chéile go pragmatach ar thionscnaimh agus gníomhaíochtaí nithiúla an Chomhshocraithe a bheidh ann amach anseo.

Le himeacht ama, d’fhéadfaí raon feidhme an Chomhshocruithe a leathnú lasmuigh de réigiún na Meánmhara Theas, rud a chuireann le sineirgí le tionscnaimh eile de chuid an Aontais. Déanfar rannpháirtíocht i ngníomhaíochtaí leasa fhrithpháirtigh agus straitéisigh do chomhpháirtithe na Murascaille, do thíortha comharsanachta na hAfraice Fo-Shaháraí, go háirithe an Mháratáin agus an tSeineagáil, don Tuirc agus do chomhpháirtithe na mBalcán Thiar agus don Mhuir Dhubh 4 a fhiosrú agus a spreagadh de réir mar is iomchuí. Saothrófar comhar le heagraíochtaí réigiúnachafreisin – an tAontas Afracach, Léig na Stát Arabach, Comhairle Comhair Stáit Arabacha na Murascaille.

Leis an gComhshocrú, tacófar le dlús breise a chur leis an gcomhar triantánach go háirithe le comhpháirtithe na Murascaille. Tá sé sin ríthábhachtach toisc gur droichead tábhachtach iad na tíortha sin idir an Eoraip, an Áise agus an Afraic agus is féidir ról tábhachtach a bheith acu maidir le haghaidh a thabhairt ar dhúshláin pholaitiúla, eacnamaíocha, forbartha agus dhaonnúla sa Mheánmhuir Theas, agus sa Mheánoirthear go háirithe. Tá go leor réimsí fócais den Chomhshocrú ag teacht le tosaíochtaí Theachtaireacht Chomhpháirteach an Aontais maidir le Comhpháirtíocht Straitéiseach leis an Murascaill 5 , go háirithe maidir leis an aistriú glas, trádáil, iompar, cobhsaíocht réigiúnach agus an tslándáil dhomhanda.

2.NA TRÍ CHOLÚN DEN CHOMHSHOCRÚ

Leis an gComhshocrú, cuirtear tús le próiseas, de chineál neamhiata, lena gcruthaítear creat praiticiúil don chomhar atá bunaithe ar thrí cholún:     

I.Daoine: an ceann feadhna ar son an athraithe, na nasc agus na nuálaíochta

II.Geilleagair atá níos láidre, níos inbhuanaithe agus comhtháite

III.Slándáil, ullmhacht agus bainistiú imirce

Tá na trí cholún fite fuaite ina chéile. Cuimsíonn gach ceann acu sraith tosaigh de thionscnaimh nua inghníomhaithe, chomh maith le tograí chun gníomhaíochtaí atá ann cheana a uas-scálú ar féidir leo tionchar claochlaitheach a bheith acu agus breisluach a thabhairt leo. Tá an Comhshocrú bunaithe ar phrionsabal na solúbthachta, rud a fhágfaidh go mbeidh rannpháirtíocht athraitheach ag comhpháirtithe i gcur chun feidhme na dtionscnamh éagsúil.

Leis an gComhshocrú, cuirfear le tionscnaimh atá ann cheana, mar shampla an Plean Eacnamaíoch agus Infheistíochta, na Comhaontuithe Comhlachais, Tosaíochtaí Comhpháirtíochta, Comhpháirtíochtaí Straitéiseacha agus Cuimsitheacha, creataí comhair réigiúnacha eile, chomh maith le straitéisí náisiúnta na mBallstát 6 .

Slógfar ionstraimí airgeadais ábhartha uile an Aontais chun tacú le cur chun feidhme an Chomhshocraithe, atá ag teacht le tosaíochtaí ICFCI - an Eoraip Dhomhanda 7 , Global Gateway agus an Eoraip Dhomhanda a bheidh ann amach anseo 8 . Lorgófar ranníocaíochtaí ó Bhallstáit an Aontais agus ó chomhpháirtithe na Meánmhara Theas chun tionchar agus sineirgí na ngníomhaíochtaí a uasmhéadú. Ar an gcuma chéanna, i gcur chuige Fhoireann na hEorpa, úsáidfear institiúidí airgeadais Bhallstáit an Aontais, institiúidí airgeadais idirnáisiúnta 9 agus cistiú ón earnáil phríobháideach, d’fhonn deiseanna a chruthú do dhaoine agus do ghnólachtaí.

Oibreoidh an tAontas agus comhpháirtithe na Meánmhara Theas chun cearta an duine, dea-rialachas agus saoirsí bunúsacha a chaomhnú, i gcomhréir le Clár Oibre 2030 don Fhorbairt Inbhuanaithe. Déanfaidh siad comhionannas inscne, neamh-idirdhealú agus cearta daoine faoi mhíchumas a chur chun cinn. Beidh sé sin ina bhonn agus ina thaca faoi chur chun feidhme na dtionscnamh agus is gné ríthábhachtach é chun sochaí shibhialta bhríomhar a chothabháil agus chun timpeallacht ghnó níos sláintiúla agus níos fabhraí a chur chun cinn.    

I.Daoine: an ceann feadhna ar son an athraithe, na nasc agus na nuálaíochta

Tosaíonn Spás Coiteann na Meánmhara lena mhuintir: is spás coiteann cultúrtha, stairiúil agus daonna é. Trí dhaoine a nascadh le chéile, cruthaítear naisc lena gcothaítear comhthuiscint agus lena gcuirtear deiseanna fáis agus forbartha ar fáil, rud a thugann cobhsaíocht agus a chuireann béim ar na tairbhí a bhaineann le bheith ag obair le chéile.

Cé go bhfuil orainn san Aontas aghaidh a thabhairt ar threochtaí déimeagrafacha atá ag dul i laghad a bhfuil tionchar ag meascán d’ardionchas saoil agus laghdú ar rátaí breithe orthu, tá brú sóisialta, eacnamaíoch agus déimeagrafach ar an gcuid theas de réigiún na Meánmhara. Leis an gComhshocrú, tá deis againn infheistíocht a dhéanamh san oideachas, i scileanna, san imirce chiorclach agus i slite beatha 10 . Tá tionchar soiléir agus léirithe ag an oideachas ar an bhforbairt agus ar an bhfás eacnamaíoch. Cé go bhfuil fonn ar dhaoine óga sa Mheánmhuir Theas dul i mbun ardoideachais agus gairmoiliúna, is bacainní ar an rochtain atá acu ar fhostaíocht chuibhiúil i margaí saothair náisiúnta, réigiúnacha agus idirnáisiúnta 11 iad rátaí níos ísle de bhaint amach céimeanna 12 , aitheantas míchothrom cáilíochtaí agus soghluaisteacht theoranta chomh maith le deiseanna fostaíochta agus fiontraíochta.

Trí infheistíocht a dhéanamh i ndaoine, agus tacaíocht á tabhairt dá roghanna foghlama, fáis agus soghluaisteachta, cuideoidh an Comhshocrú le naisc chultúrtha, acadúla, shóisialta agus eacnamaíocha a neartú, rud a fhágfaidh go mbeidh an comhar idir an tAontas agus réigiún na Meánmhara Theas níos láidre agus níos athléimní fós.

I.1.    Ardoideachas, gairmoiliúint, forbairt scileanna, taighde agus nuálaíocht

I gcomhréir le hAontas na Scileanna 13 , tacóidh an Comhshocrú le forbairt scileanna agus le rochtain ar mhargaí saothair trí oideachas agus gairmoiliúint. Trí chomhar a chruthú le hinstitiúidí agus leis an earnáil phríobháideach i Spás Coiteann na Meánmhara, tá sé mar aidhm aige go mbeidh an réigiún ina mhol don oideachas, don nuálaíocht, don taighde agus don fhorbairt thrasnáisiúnta, rud a chuirfidh leis an athléimneacht agus leis an atógáil. Beidh ról tábhachtach ag ollscoileanna, institiúidí oideachais agus oiliúna, bonneagair thaighde agus theicneolaíochta, earnálacha tionsclaíocha, fondúireachtaí agus gníomhaithe cultúrtha sa chomhthéacs sin.

Leis an gComhshocrú, cuirfear leis an idirphlé polaitiúil ardleibhéil maidir leis an ardoideachas ar leibhéal na n-airí, chomh maith le comhar rathúil le comhpháirtithe na Meánmhara Theas faoi Erasmus+, chun timpeallacht ardoideachais agus forbartha scileanna níos comhtháite agus níos cuimsithí a chruthú i Spás Coiteann na Meánmhara, mar shampla trí ardán nua na Meánmhara maidir leis an ardoideachas a sheoladh.

Ina theannta sin, is féidir le hiarrachtaí oideachais tairbhe a bhaint as cothroime idirghlúine lena dtugtar an deis fuinneamh na hóige a aontú le taithí na nglún níos sine, rud a d’fhágfadh go mbeadh an éagsúlacht aoise ina neart comhroinnte don nuálaíocht agus don chomhtháthú.

Tá sé ríthábhachtach an bhearna idir an t-oideachas agus an ghairmoiliúint, ar thaobh amháin, agus deiseanna fostaíochta comhionanna cuibhiúla, ar an taobh eile, a dhúnadh, chun aistriú rianúil chuig margaí saothair agus laistigh díobh a áirithiú agus chun iomaíochas a fheabhsú. Tá sé fíor-riachtanach cumhachtú na mban a chur chun cinn agus aghaidh a thabhairt ar an mbearna fostaíochta idir na hinscní chun leas a bhaint as acmhainneacht na ngeilleagar agus na sochaithe ar fud Spás Coiteann na Meánmhara. Tá sé ríthábhachtach i gcónaí conairí imirce lucht oibre idir an tAontas agus an Mheánmhuir Theas a leathnú, le haghaidh oibrithe séasúracha freisin, chun an tairiscint agus an t-éileamh a mheaitseáil sna margaí saothair agus chun fás eacnamaíoch a chur chun cinn 14 .

 
I.2.    An cultúr, an spórt agus an turasóireacht

Tá raon suntasach oidhreachta cultúrtha agus nádúrtha inláimhsithe agus doláimhsithe araon ag an Meánmhuir. Le breis agus 60 láithreán Oidhreachta Domhanda UNESCO agus le saol dinimiciúil ailtireachta agus ealaíonta comhaimseartha, 17 tugann réigiún na Meánmhara Theas fianaise chumhachtach dár bhfréamhacha comhpháirteacha agus cuireann sé bonn ar fáil don chomhar amach anseo tríd an gcultúr, tríd an turasóireacht chultúrtha inbhuanaithe, lena n-áirítear traidisiúin bhia 18 , oideachas agus forbairt atá dírithe ar an oidhreacht.

Ba cheart níos mó ná ionaid taispeántais amháin a bheith i láithreáin chultúrtha agus institiúidí cultúrtha, agus in iarsmalanna, agus ba cheart dóibh athrú, forbairt eacnamaíoch agus fás cuimsitheach a spreagadh, a d’fhéadfadh athshlánú agus athbheochan limistéar uirbeach, cósta agus tuaithe a spreagadh. Oibriú i gcomhar leis an earnáil phoiblí agus phríobháideach, chomh maith le deontóirí agus fondúireachtaí áitiúla agus idirnáisiúnta, tá sí ríthábhachtach chun leas a bhaint as a n-acmhainneacht. Trí thurasóireacht inbhuanaithe agus bainistiú láithreán oidhreachta a chur chun cinn, is féidir le réigiúin a áirithiú go mbeidh a n-oidhreacht ina foinse mharthanach tairbhí eacnamaíocha agus sóisialta. Is réimsí leasa fhrithpháirtigh fós iad an ealaín, an oidhreacht chultúrtha agus an oidhreacht nádúrtha a chosaint ar chreachadh agus ar gháinneáil (agus cearta ealaíontóirí comhaimseartha a chosaint).

Is féidir le láithreáin oidhreachta cultúrtha agus iarsmalanna a bheith ina spásanna machnaimh agus idirphlé atá oscailte do phobail éagsúla, agus ar an mbealach sin, is féidir leo deiseanna le haghaidh athléimneacht chultúrtha agus comhtháthú cultúrtha a chur ar fáil. Is féidir comhthuiscint, éagsúlacht, cuimsiú, agus forbairt shocheacnamaíoch a chur chun cinn trí na healaíona, ceol, ealaíona traidisiúnta agus ceardaíocht thraidisiúnta, agus scannánaíocht. Cothófar leis an gComhshocrú gníomhaíochtaí lena n-áirítear idirphlé ardleibhéil maidir le comhar cultúrtha a sheoladh, lena ndíreofar freisin ar an oidhreacht chultúrtha.

Trí infheistíocht a dhéanamh sa spórt, neartaítear an comhtháthú, sáraítear deighiltí sóisialta agus cuirtear an cuimsiú chun cinn. De bhreis ar na tairbhí sláinte agus eacnamaíocha, tá ról lárnach aici maidir leis an óige a mhealladh agus muintearas a chothú. Le himeachtaí tábhachtacha spóirt atá ar na bacáin 19 , lena dtugtar le chéile tíortha ar fud an réigiúin, cuirtear deiseanna a bhfuil gealladh fúthu ar fáil le haghaidh comhar réigiúnach agus nascacht inbhuanaithe, agus cuidítear le comhionannas agus neamh-idirdhealú a chur chun cinn.

Trí idirphlé idir-reiligiúnach a dhoimhniú, rannchuidítear leis an gcomhthuiscint agus le comhar síochánta chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin choiteanna.

Trí thógáil ar na ceachtanna a foghlaimíodh ó Erasmus+, Eoraip na Cruthaitheachta agus Fís Eorpach, féachfar sa Chomhshocrú ar bhealaí chun an comhar a fheabhsú a thuilleadh, ag cur le tionscnaimh de chuid an Aontais atá ann cheana i réimse an taighde, an chultúir, na hóige agus an spóirt.

I.3 An tsochaí shibhialta, an t-aos óg agus pobail áitiúla a chumhachtú

Tá an tsochaí shibhialta agus na pobail áitiúla fréamhaithe go domhain sa staid ar an láthair. Leis an obair a dhéanann siad - tacú le pobail áitiúla seirbhísí sóisialta agus pobail a sholáthar, feasacht a mhúscailt faoi na príomhdhúshláin shochaíocha, rannpháirtíocht dhaonlathach a fheabhsú, mná agus daoine óga a chumhachtú, agus tacú le litearthacht dhigiteach - rannchuidítear le sochaí atá níos cuimsithí a bhaint amach. Tá siad ríthábhachtach freisin chun feabhas a chur ar chás grúpaí leochaileacha, agus daoine faoi mhíchumas san áireamh.

Is féidir le sochaí shibhialta ghníomhach chumhachtaithe, mar aon le parlaimintí agus institiúidí poiblí, idirphlé áitiúil a éascú, agus is féidir beartais a dhearadh agus a chur chun feidhme ar bhealach níos fearr mar gheall uirthi, chun leas na saoránach. Tá timpeallacht rathúil sna meáin ríthábhachtach chun spás plé oscailte cuimsitheach a áirithiú. Mar an gcéanna, trí fhorbairt a chur chun cinn ar an leibhéal réigiúnach agus ar an leibhéal réigiúnach agus áitiúil trí chur chuige comhtháite agus rannpháirteach, is féidir tacú le fás cothrom, ar fud na gceantar uirbeach agus tuaithe araon.

Feabhsófar leis an gComhshocrú iarrachtaí chun timpeallacht chumasúcháin a chur chun cinn don tsochaí shibhialta agus cuideofar le pobail áitiúla cur lena n-acmhainneacht a róil a chomhlíonadh go héifeachtach.

II.Geilleagair atá níos láidre, níos inbhuanaithe agus comhtháite

Le caidrimh thrádála níos doimhne agus lánpháirtíocht eacnamaíoch, rannchuidítear le cobhsaíocht agus athléimneacht eacnamaíoch a áirithiú. Tá naisc eacnamaíocha láidre sheanbhunaithe ag an Aontas agus ag comhpháirtithe na Meánmhara Theas, agus tá acmhainneacht ollmhór acu lánpháirtíocht eacnamaíoch margaí ar fud an réigiúin a mhéadú a thuilleadh chun fás inbhuanaithe agus deiseanna fostaíochta a chruthú. Tá ár ngeilleagair comhlántach agus is féidir leo tairbhí móra frithpháirteacha a chur ar fáil.

Beidh rath an Chomhshocraithe ag brath freisin ar an acmhainneacht infheistíocht phoiblí agus phríobháideach a shlógadh ar mhórscála. Le Global Gateway 20 sa Mheánmhuir, is féidir borradh a chur faoi infheistíochtaí cliste, glana agus slána sna hearnálacha digiteacha, fuinnimh, athléimneachta uisce, feirmeoireachta nuálaí agus iompair, agus córais sláinte, oideachais agus taighde á neartú i gcomhréir le Comhaontú an Aontais maidir le Tionsclaíocht Ghlan 21 .

II.1. Deiseanna trádála agus infheistíochta

Is é an tAontas an chéad chomhpháirtí trádála de chuid Chomharsanacht an Deiscirt (arbh fhiú é agus 41 % de thrádáil earraí an réigiúin leis an domhan in 2024). Is minic a chuireann comhpháirtithe na Meánmhara Theas in iúl gur gá slabhraí luacha a fhorbairt agus méideanna níos airde d’infheistíochtaí díreacha a mhealladh agus a choinneáil. An tráth céanna, éilíonn trádáil agus infheistíocht timpeallachtaí intuartha, cobhsaíocht mhaicreacnamaíoch, cóineasú rialála agus cothrom iomaíochta idir an earnáil phoiblí agus an earnáil phríobháideach.

Cuireann an réigiún deiseanna substaintiúla eacnamaíocha agus trádála ar fáil agus a chaipiteal daonna, a chostais iomaíocha fuinnimh in-athnuaite agus iompair, agus a aistriú digiteach luasghéaraithe ina mbonn taca leis na deiseanna sin. Cruthaítear deiseanna nua le hathstruchtúrú na trádála domhanda, toisc gur féidir ról a bheith ag an Meánmhuir Theas in éagsúlú na slabhraí soláthair. Agus an Comhshocrú ag tógáil ar chomhpháirtíochtaí déthaobhacha, rannchuideoidh sé le dlús a chur leis an obair chomhpháirteach chun tírdhreach eacnamaíoch láidir a thógáil, trádáil agus infheistíochtaí inbhuanaithe a chur chun cinn, agus slabhraí soláthair a chomhtháthú a thuilleadh, mar shampla sna hearnálacha sláinte agus talmhaíochta agus maidir le fuinnimh agus teicneolaíochtaí glana, atá ríthábhachtach chun borradh a chur faoi iomaíochas agus faoi ionchais dícharbónaithe i Spás Coiteann na Meánmhara. Treiseofar leis an gComhshocrú an comhar maidir le hamhábhair chriticiúla chun slabhraí soláthair atá athléimneach, trédhearcach agus inbhuanaithe a áirithiú sna príomhearnálacha, amhail leasacháin. 

II.2. Éiceachórais gnólachtaí nuathionscanta a ghiaráil

D’ainneoin go leor dúshláin struchtúracha, tá méadú tagtha ar ghníomhaíocht fiontraíochta i réigiún na Meánmhara Theas, rud atá ag brath ar dhaonra óg atá eolach ar an teicneolaíocht agus ar spéis infheisteoirí atá ag dul i méid. Tá éagsúlú agus claochlú struchtúrach an gheilleagair ag tarlú de réir a chéile ar an leibhéal áitiúil, lena n-áirítear ceantair uirbeacha agus thuaithe araon, rud a chruthaíonn deiseanna nua chun slabhraí luacha náisiúnta agus réigiúnacha a fhorbairt agus comhlántacht don chomhtháthú eacnamaíoch á méadú ag an am céanna. Chun leas iomlán a bhaint as an acmhainneacht sin, tá sé fíor-riachtanach tacú le táirgeadh áitiúil agus le gnólachtaí áitiúla, cuir i gcás sa talmhaíocht. Chuige sin, beidh gá le tuilleadh scrúdaithe a dhéanamh ar ról na fiontraíochta sóisialta áitiúla agus na samhlacha malartacha gnó mar phríomhspreagthóirí don fhás eacnamaíoch cuimsitheach agus inbhuanaithe.

II.3. Bonneagar digiteach agus cibearshlándáil

Tá geilleagair agus sochaithe á n-athmhúnlú mar gheall ar an réabhlóid dhigiteach agus Intleachta Saorga (IS). Tá dreasacht láidir ann chun comhpháirtíocht a dhéanamh sa réimse sin chun leas a bhaint as acmhainneacht na réiteach digiteach, sonraí agus intleachta saorga chun iomaíochas agus éifeachtúlacht ár ngeilleagar agus ár sochaithe a fheabhsú, agus slándáil, ceannasacht agus ailíniú le croíluachanna, cearta an duine agus prionsabail an dea-rialachais á n-áirithiú an tráth céanna.

Is sprioc bhunúsach é fíor-idirnascacht a bhaint amach trí bhonneagair dhigiteacha shlána iontaofa ar fud na Meánmhara, ní hamháin chun ár ngeilleagair agus ár saoránaigh a thabhairt níos gaire dá chéile ach freisin chun slándáil choiteann agus cumarsáide gan uaim a mhéadú freisin. Tá sreafaí sonraí ríthábhachtach don fhorbairt eacnamaíoch agus shochaíoch agus cuirfidh siad deiseanna nua ar fáil do dhaoine, do ghnólachtaí agus d’eagraíochtaí ar fud na Meánmhara.

Sa chomhthéacs sin, tá sé ríthábhachtach rochtain ar sheirbhísí poiblí ar líne a fheabhsú, réitigh ríomhrialachais agus bonneagair phoiblí dhigitigh (BPD) a chur chun cinn, bonneagar criticiúil a dhaingniú, rialachas digiteach agus rialacháin dhigiteacha a fheabhsú agus cearta digiteacha a chosaint.

Le hinfhaighteacht sonraí agus faisnéise oscailte trí chórais spáis atá faoi úinéireacht an Aontais, amhail Copernicus, arna gcumasú ag bonneagair dhigiteacha, is féidir rannchuidiú le deiseanna gnó sa réigiún a mhéadú.

II.4. Infheistíocht a dhéanamh san fhuinneamh in-athnuaite agus sa teicneolaíocht ghlan

Is teophointe athraithe aeráide agus éiceolaíochta í an Mheánmhuir, atá i mbaol ó dhúshláin agus brúnna comhshaoil atá ag dul i méid. Leagfar amach sa Chomhshocrú clár oibre coiteann chun leas a bhaint as acmhainneacht fuinnimh in-athnuaite na Meánmhara Theas agus chun tairbhe thriarach a bhaint amach: dlús a chur leis an dícharbónú réigiúnach, feabhas a chur ar an tslándáil fuinnimh agus feabhas a chur ar an iomaíochas tionsclaíoch. Tá aistriú i dtreo samhail fuinnimh atá éifeachtúil, iontaofa agus inbhuanaithe fíor-riachtanach don réigiún. I gcomhréir leis an gComhaontú maidir le Tionsclaíocht Ghlan, tá tairbhí móra socheacnamaíocha ag baint le geilleagar ciorclach atá tíosach ar acmhainní, lena n-áirítear forbairt fuinnimh in-athnuaite agus monaraíocht teicneolaíochta glaine, agus meallann sé infheistíocht dhíreach choigríche. Saothrófar na cuspóirí sin trí chreataí trádála déthaobhacha solúbtha nuachóirithe agus trí chineálacha nua rannpháirtíochta amhail comhaontuithe um infheistíocht inbhuanaithe a éascú agus comhpháirtíochtaí maidir le trádáil agus infheistíocht ghlan i gcomhthéacs an Tionscnaimh um Chomhar Tras-Mheánmhuirí i leith Fuinnimh In-athnuaite agus Teicneolaíocht Ghlan. Forbrófar é sin freisin trí chomhar níos láidre le comhpháirtithe na Murascaille, agus leis an Afraic Fho-Shahárach.

 
II.5 I dtreo Meánmhuir inbhuanaithe athléimneach

Déanann an t-athrú aeráide, an truailliú agus cailliúint na bithéagsúlachta difear mór do réigiún na Meánmhara agus dá athléimneacht. Is deis é an t-aistriú i dtreo fuinneamh glan freisin chun borradh a chur faoin iomaíochas inbhuanaithe sa réigiún. Leis an gComhshocrú, beifear in ann leas a bhaint as na tairbhí a eascraíonn as an aistriú sin, agus aghaidh á tabhairt an tráth céanna ar thionchair an athraithe aeráide agus ar dhíghrádú an chomhshaoil, cuir i gcás faoi chuimsiú Conradh Domhanda a d’fhéadfadh a bheith ann in aghaidh truailliú plaisteach. Tabharfar aghaidh sa Chomhshocrú freisin ar leochaileacht an réigiúin i leith an athraithe aeráide agus dhíghrádú an chomhshaoil trí thacú le pleanáil éifeachtach agus slógadh sruthanna cistiúcháin atá ar fáil le haghaidh infheistíochtaí inbhuanaithe, idir infheistíochtaí idirnáisiúnta agus intíre, príobháideacha agus poiblí.

II.6. Geilleagar Gorm inbhuanaithe a chur chun cinn

Coinníonn an Mheánmhuir na milliúin slí bheatha ar bun ach tá an brú comhshaoil agus eacnamaíoch ag dul i méid. Cothófar leis an gComhshocrú geilleagar gorm atá cothrom, inbhuanaithe agus iomaíoch i gcomhréir leis an gComhshocrú Eorpach um an Aigéan 35 , mar shampla faoi chuimsiú an chéad Dearbhaithe Aireachta MedFish4ever eile, lena múnlaítear an chéad Choimisiún Ginearálta Iascaigh eile don Mheánmhuir (CGIM) tar éis 2027. Thairis sin, i gcomhréir leis an Straitéis Eorpach maidir le hathléimneacht i réimse an uisce 36 , neartófar leis an gComhshocrú rialachas uisce agus cuirfear chun cinn leis úsáid éifeachtúil inbhuanaithe uisce tríd an nasc idir uisce, fuinneamh, bia agus éiceachórais.

II.7. Iompar inbhuanaithe agus nascacht mhéadaithe

Tá réigiún dea-nasctha ríthábhachtach chun tacú le trádáil agus le hearnálacha atá ag teacht chun cinn agus, an tráth céanna, borradh a chur faoi dhícharbónú gníomhaíochtaí eacnamaíocha. Is minic a bhíonn tionchar diúltach ag ilroinnt iompair agus rialála, tearcinfheistíocht agus easpa acmhainneachta pleanála ar Spás Coiteann na Meánmhara. Tá impleachtaí móra ag an méid sin le haghaidh soghluaisteacht trasteorann daoine, earraí agus seirbhísí. Dá bhrí sin, tá sé ríthábhachtach aghaidh a thabhairt ar bhearnaí acmhainne agus ar mhí-ailíniú rialála i réimsí an chustaim, na héifeachtúlachta, na sábháilteachta, na slándála agus na gcaighdeán comhshaoil. Leis sin, beidh sé níos éasca an cuspóir a bhaint amach maidir le Gréasán Tras-Eorpach Iompair an Aontais (GTE-I) a leathnú agus, i gcás inarb ábhartha, nascacht le réigiúin chomharsanachta a mhéadú a thuilleadh, amhail an Mhurascaill agus níos faide i gcéin. Go háirithe, dá ndéanfaí an Conair Eacnamaíoch idir an India, an Meánoirthear agus an Eoraip a chomhordú agus a leathnú a thuilleadh, chuirfí feabhas ar iompar iontaofa agus nascacht dhigiteach shlán sa Mheánmhuir, agus chuirfí le slándáil eacnamaíoch an réigiúin an tráth céanna.

II.8. Ceapadh beartais atá bunaithe ar fhianaise agus comhroinnt eolais

Tá sé ríthábhachtach i gcónaí ceapadh beartas atá bunaithe ar fhianaise agus comhroinnt eolais a chur chun cinn. Go háirithe, le córas Copernicus an Aontais cuirtear seirbhísí ar fáil maidir le staid chomhshaol an Domhain, bunaithe ar bheartas sonraí atá saor in aisce, iomlán agus oscailte agus, ar an gcaoi sin, is féidir leis tacú le cinnteoireacht atá bunaithe ar fhianaise. Sa bhreis air sin, tá infhaighteacht staidrimh agus sonraí oifigiúla ábhartha agus inchomparáide fíor-riachtanach le haghaidh cinnteoireacht agus ceapadh beartas atá bunaithe ar fhianaise.

III.Slándáil, ullmhacht agus bainistiú imirce

Tá dúshláin le sárú ag Spás Coiteann na Meánmhara a bhaineann leis an tslándáil, le guaiseacha nádúrtha agus antrapaigineacha, leis an imirce neamhdhleathach agus le bainistiú teorainneacha. Cruthaíonn éagobhsaíocht sna teophointí réigiúnacha neamhshláine, rud a chuireann brú ar athléimneacht na sochaithe.

Agus méadú ag teacht ar bhrúnna teorann, ar an gcoireacht trasteorann agus ar dhúshláin choiteanna a eascraíonn as an imirce neamhdhleathach feadh na bpríomhbhealaí, tá gá le hiarrachtaí comhordaithe chun smuigleáil imirceach agus gáinneáil ar dhaoine a chomhrac, agus cineálacha cur chuige atá sábháilte, ordúil agus bunaithe ar chearta an duine á n-áirithiú an tráth céanna, ar cineálacha cur chuige iad lena n-áirithítear cosaint chearta na n-imirceach agus na ndídeanaithe agus lena gcuirtear conairí soghluaisteachta chun cinn, agus, an tráth céanna, chun aghaidh a thabhairt ar na saincheisteanna idirnasctha sin, tá gá le comhar marthanach comhoibríoch chun cobhsaíocht agus rathúnas a chothú ar fud an réigiúin.

III.1. An tsíocháin agus an tslándáil

Tá dianbhrú ar an ord idirnáisiúnta riailbhunaithe. Chomh maith le bagairtí traidisiúnta amhail an sceimhlitheoireacht agus an t-antoisceachas foréigneach, agus an choireacht eagraithe, tá bagairtí nua trasteorann ag teacht chun cinn, amhail an chibirionramháil agus cur isteach eachtrach ar fhaisnéis – go minic mar chuid d’fheachtais hibrideacha níos leithne – nó radacú mionaoiseach agus aosach óg. Le saothrú méadaithe an réimse mhuirí, nochtar leochaileachtaí nua, bíodh na rioscaí a bhaineann le cleachtais loingseoireachta faoi bhun caighdeáin nó tábhacht mhéadaitheach an bhonneagair mhuirí i gceist.

Tá na bagairtí sin i measc na ndúshlán coiteann slándála is tromchúisí agus is casta. Ní mór don Aontas agus do chomhpháirtithe na Meánmhara Theas teagmháil níos dlúithe a dhéanamh le chéile agus athléimneacht a chothú, i gcomhréir freisin le gealltanais Straitéis Slándála Muirí an Aontais Eorpaigh 46 .

Beidh sé d’aidhm ag an gComhshocrú comhthuiscint a bhaint amach ar thírdhreacha slándála réigiúnacha agus idirnáisiúnta, comhar a chothú, lena n-áirítear comhar maidir le réimsí amhail an sceimhlitheoireacht agus an t-antoisceachas foréigneach a chosc agus a chomhrac, teacht timpeall ar smachtbhannaí an Aontais, an slándáil mhuirí, athléimneacht an bhonneagair chriticiúil, bagairtí hibrideacha agus cibearbhagairtí, an ionramháil agus cur isteach eachtrach ar fhaisnéis, fothú na hacmhainneachta cosanta, an idirghabháil síochána, agus an réiteach coinbhleachta.

Sa Mheánmhuir, tá ról lárnach ag misin agus oibríochtaí sibhialtacha agus míleata Chomhbheartas Slándála agus Cosanta (CBSC) an Aontais, go háirithe Oibríocht IRINI agus Misean Cúnaimh an Aontais um Bainistiú Comhtháite Teorainneacha sa Libia (EUBAM Libya), maidir le comhar leis an Libia a chothú, feabhas a chur ar chobhsaíocht réigiúnach chun trádbhac arm na Náisiún Aontaithe ar an Libia a chur chun feidhme, gáinneáil aindleathach agus smuigleáil daoine a chomhrac. Lasmuigh den Mheánmhuir, tacaíonn an tAontas lena chomhpháirtithe sa réigiún trí mhisin shibhialta agus mhíleata CBSC 47 .

III.2. Ullmhacht réigiúnach a mhéadú

Chun Spás Coiteann na Meánmhara slán a thógáil, is gá ullmhacht an réigiúin a mhéadú do thubaistí agus do ghuaiseacha nádúrtha agus antrapaigineacha araon. I réigiún atá ag téamh 20 % níos tapúla ná an meán domhanda, meastar go méadóidh an t-athrú aeráide an timpeallacht riosca atá ann faoi láthair, ag gníomhú mar iolraitheoir bagairtí agus as a dtiocfaidh tubaistí níos minice agus níos déine a mbíonn tionchar acu ar an gcomhshaol agus ar chórais shocheacnamaíocha araon, go háirithe pobail chósta agus oileánacha.

Tá falscaithe, triomaigh, ganntanas uisce chomh maith le tuilte agus teagmhais adhaimsire ag cur isteach cheana féin ar shláinte ithreach agus ar shlándáil bia, arb iad na príomhthosca iad don chobhsaíocht pholaitiúil agus don chomhtháthú sóisialta sa réigiún. Tá ról tábhachtach ag talmhaíocht nuálach maidir le feabhas a chur ar an ullmhacht do thubaistí agus do ghuaiseacha nádúrtha agus antrapaigineacha.

Leis an riosca maidir le guaiseacha a bhaineann leis an tsláinte, leagtar béim ar a ríthábhachtaí atá sé bearta slándála sláinte a neartú chun athléimneacht in aghaidh bagairtí atá ag teacht chun cinn a áirithiú. Sa chomhthéacs sin, chomh maith le cultúr ullmhachta trí dhearadh a fhorbairt, is tosaíocht i gcónaí é cumas na gcomhpháirtithe poiblí agus príobháideacha freagairt d’imeachtaí gan choinne agus an comhar eatarthu a neartú, agus cosc dálaí adhaimsire a mhéadú agus sásraí um fhreagairt chomhpháirteach ar dhálaí adhaimsire a mhéadú, lena n-áirítear tuilte agus triomaigh, i gcomhréir le Straitéis Ullmhachta an Aontais 51 a glacadh le déanaí. De réir ‘cur chuige uile-rialtais’ agus ‘cur chuige uile-shochaí’, tá dílárú éifeachtach agus naisc le húdaráis áitiúla, mar aon le rannpháirtíocht ghníomhach eagraíochtaí na sochaí sibhialta, fíor-riachtanach chun freagairtí prasa a áirithiú, eolas áitiúil a ghiaráil agus athléimneacht phobalbhunaithe a chothú.

 
III.3. Bainistiú imirce 

Is réaltacht dhomhanda í an imirce. Is freagracht chomhpháirteach é a bhainistiú a éilíonn dlúthchomhar agus cur chuige an bhealaigh iomláin atá cuimsitheach agus bunaithe ar chearta an duine i gcomhréir leis an ngné sheachtrach den Chomhshocrú maidir le hImirce agus Tearmann 57 . Áirítear leis sin rialachas imirce a neartú, feabhas a chur ar an mbainistiú teorainneacha, imeachtaí neamhdhleathacha a chosc, tacú le hiarrachtaí chun smuigleáil imirceach agus gáinneáil ar dhaoine a chomhrac, chomh maith le himirce dhleathach agus soghluaisteacht a chothú, i gcomhréir leis an dlí idirnáisiúnta agus le cearta an duine. Cuid lárnach den chur chuige sin is ea gníomhaíochtaí éifeachtacha maidir le filleadh, athligean isteach agus ath-imeascadh a éascú, chomh maith le tacú le hiarrachtaí athlonnaithe agus réitigh a sholáthar chun cosaint imirceach, dídeanaithe agus iarrthóirí tearmainn feadh na mbealaí a áirithiú. Ós rud é go bhfuil údaráis áitiúla agus pobail óstacha ar thús cadhnaíochta san obair sin, tá sé fíor-riachtanach a n-acmhainneacht sa réimse sin a neartú, lena n-áirítear sin a dhéanamh trí thacú le heagraíochtaí idirnáisiúnta amhail Oifig Ard-Choimisinéir na Náisiún Aontaithe le haghaidh Dídeanaithe agus an Eagraíocht Idirnáisiúnta um Imirce.

III.4. Forfheidhmiú an dlí, an comhar breithiúnach agus an tslándáil teorann

Tá comhar atá éifeachtach, bunaithe ar chearta an duine agus comhtháite sa Mheánmhuir maidir le bainistiú teorainneacha agus cuardach agus tarrtháil ríthábhachtach chun teorainneacha a thiontú ina limistéir níos sábháilte agus tairseacha le haghaidh rathúnas agus shlándáil na ndaoine. 

Ar bhonn na ngníomhaíochtaí a dhéantar mar chuid den Chomhaontas Domhanda chun Smuigleáil Imirceach a Chomhrac, beidh comhar méadaithe agus comhroinnt faisnéise dírithe ar chineálacha cur chuige comhchuibhithe maidir le faireachas teorann agus muirí, chomh maith le seiceálacha ag pointí trasnaithe teorann agus le linn rialuithe custaim. Leis an méadú sin ar an gcomhar agus ar an gcomhroinnt faisnéise, neartófar an comhordú i measc gníomhaithe forfheidhmithe dlí ag na teorainneacha chun dlús a chur leis an gcomhrac in aghaidh líonraí coiriúla a bhfuil baint acu le smuigleáil imirceach agus gáinneáil ar dhaoine agus chun gluaiseachtaí daoine aonair ar dócha go mbeidh bagairtí slándála ag baint leo a chosc.

Tá comhar substaintiúil idir an tAontas agus comhpháirtithe na Meánmhara Theas i bhfeidhm chun feabhas a chur ar acmhainneachtaí na gcomhpháirtithe teorainneacha a bhainistiú go héifeachtach. Mar gheall ar chineál méadaitheach trasteorann agus domhanda na mbagairtí slándála atá ag dul in olcas mar gheall ar theicneolaíocht atá ag athrú go tapa, tá gá le comhar neartaithe agus níos éifeachtaí. Is é is aidhm don tionscnamh cur isteach ar ghníomhaíochtaí aindleathacha agus iad a chomhrac, agus timpeallacht shlán shábháilte agus cosaint a sholáthar do dhaoine agus d’earraí i Spás Coiteann na Meánmhara. 

Níl aon teorainn ag an gcoireacht. Tá sé fíor-riachtanach freagairt chomhchoiteann chomhordaithe a áirithiú chun an t-éilliú, an choireacht eagraithe thrasnáisiúnta agus an sceimhlitheoireacht a chomhrac. Tá comhar breithiúnach agus forfheidhmithe dlí níos fearr ríthábhachtach chun imscrúduithe iomchuí agus ionchúiseamh éifeachtach na coireachta a áirithiú. Éilíonn comhar den sórt sin creat daingean chun sonraí pearsanta, cearta nós imeachta agus creataí cuimsitheacha ceartais choiriúil a chosaint. Tá gníomhaíochtaí éagsúla i bhfeidhm cheana féin chun tacú le comhar póilíneachta agus ceartais sa réigiún. Mar sin féin, is dúshlán mór fós é an bhearna idir an fothú acmhainneachta, an comhar agus torthaí oibríochtúla inláimhsithe a dhúnadh, rud a éilíonn tuilleadh cóineasaithe maidir le spriocanna. Chun aghaidh a thabhairt air sin, tá comhar feabhsaithe agus malartú faisnéise, saineolais agus luathrabhaidh idir an tAontas agus ár gcomhpháirtithe sa Mheánmhuir Theas fíor-riachtanach, chun ullmhacht maidir le treochtaí drugaí a neartú agus chun comhar oibríochtúil leis an Lárionad Anailíse agus Oibríochtaí Muirí – Támhshuanaigh in aghaidh na gáinneála a threisiú.

3.CUR CHUN FEIDHME AGUS FAIREACHÁN    

Déanfar maoirseacht ar chur chun feidhme agus ar fhaireachán an Chomhshocraithe le struchtúr dhá shraith, ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal Eora-Mheánmhara.

Ar leibhéal an Aontais, áiritheoidh seirbhísí an Choimisiúin agus an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí comhordú agus maoirseacht theicniúil ar chur chun feidhme an Chomhshocraithe. Déanfar plé ar chur i bhfeidhm an Chomhshocraithe ag an gComhairle Gnóthaí Eachtracha gach seimeastar, ar bhonn nuashonrú cur chun feidhme a chuirfidh an Coimisiún agus an tArdionadaí ar fáil. Leis an bplé sin, beifear in ann an cruinniú aireachta bliantúil idir an tAontas agus Comharsanacht an Deiscirt a ullmhú.

Coinneofar Parlaimint na hEorpa ar an eolas go tráthrialta trína coistí ábhartha agus trína toscaireachtaí idirpharlaiminteacha. Coinneofar Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus Coiste na Réigiún ar an eolas freisin. Beidh an Comhthionól Réigiúnach agus Áitiúil Eora-Mheánmhara ina phríomhbhealach institiúideach le haghaidh rannchuidiú réigiúnach agus áitiúil.

Ar an leibhéal Eora-Mheánmhara, tiocfaidh grúpa comhpháirteach ar leibhéal na n-oifigeach sinsearach le chéile 2 uair sa bhliain chun faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme an Chomhshocraithe trí phlean gníomhaíochta tiomnaithe. Tabharfar ionadaithe ón Aontas Eorpach agus ó chomhpháirtithe na Meánmhara Theas le chéile sa ghrúpa. Rannchuideoidh an grúpa freisin le hullmhú na haireachta bliantúla idir an tAontas agus Comharsanacht an Deiscirt. D’fhéadfaí cuireadh a thabhairt do ghníomhaithe eile, amhail institiúidí náisiúnta airgeadais agus institiúidí idirnáisiúnta airgeadais, ionadaithe de chuid na sochaí sibhialta, agus ionadaithe ó thíortha eile agus ó eagraíochtaí idirnáisiúnta, páirt a ghlacadh i bpléití an ghrúpa, i gcás inarb ábhartha.

Déanfar na tionscnaimh atá beartaithe faoin gComhshocrú a thrasuí i bplean gníomhaíochta tiomnaithe, ina sonrófar na tíortha rannpháirteacha agus na páirtithe leasmhara le haghaidh gach tionscnaimh. Déanfar measúnú comhpháirteach ar chur chun feidhme an phlean gníomhaíochta. Doiciméad beo a bheidh ann agus cuirfear tionscnaimh nua leis le himeacht ama.

Cuirfidh seirbhísí an Choimisiúin agus an tSeirbhís Eorpach Gníomhaíochta Seachtraí an plean gníomhaíochta tosaigh i láthair sa chéad ráithe de 2026 sa chomhghrúpa ar leibhéal na n-oifigeach sinsearach agus déanfar é a thabhairt cothrom le dáta agus a athbhreithniú go comhpháirteach ar bhonn rollach.

Tá taithí ag an Aontas don Réigiún Meánmhuirí ar líonraí réigiúnacha a thógáil agus ar thionscadail shuaitheanta a stiúradh. Leis an gcumhacht chomórtha atá aige, tacóidh an tAontas don Réigiún Meánmhuirí le cruinnithe an ghrúpa chomhpháirtigh, agus beidh sé ina chomhpháirtí freisin i gcur i bhfeidhm an Chomhshocraithe 60 , lena n-áirítear trína chruinnithe aireachta.

Le Tionól Parlaiminteach na nÓg le haghaidh na Meánmhara soláthrófar treoir thábhachtach le haghaidh cur chun feidhme agus forbairt tionscnamh faoin gComhshocrú. Ar an gcaoi chéanna, eagrófar idirphlé tráthrialta le heagraíochtaí de chuid na sochaí sibhialta, lena n-áirítear an saol acadúil, taighdeoirí, gníomhaithe sóisialta, cultúrtha agus eacnamaíocha, chomh maith leis an bpobal gnó.

4.CONCLÚID

Tá sé beartaithe go bhformhuineoidh an tAontas an Comhshocrú go polaitiúil le comhpháirtithe na Meánmhara Theas i mí na Samhna 2025 tráth chomóradh 30 bliain dhearbhú Barcelona.

Leis an gComhshocrú, cruthóimid ár dtodhchaí chomhpháirteach de mheon comhpháirtíochta agus comhúinéireachta, lena bhforbrófar Spás Coiteann na Meánmhara a bheidh níos comhtháite, níos athléimní agus níos sláine. 

(1)

Cuimsíonn an Mheánmhuir Theas na 10 gcomhpháirtí de chuid Chomharsanacht an Deiscirt: An Ailgéir, an Éigipt, Iosrael, an Iordáin, an Liobáin, an Libia, Maracó, an Phalaistín*, an tSiria agus an Túinéis.

* Ní dhéanfar an t‑ainmniú seo a fhorléiriú mar aitheantas ar Stát na Palaistíne agus tá sé gan dochar do sheasaimh éagsúla na mBallstát ar an tsaincheist sin.

(2)

Dearbhú Barcelona agus an Chomhpháirtíocht Eora-Mheánmhara | EUR-Lex.

(3)

JOIN(2021)2.

(4)

Cur chuige straitéiseach an Aontais Eorpaigh i leith réigiún na Mara Duibhe, JOIN(2025) 135

(5)

JOIN(2022) 13.

(6)

Agus Plean Mattei don Afraic agus Próiseas gaolmhar na Róimhe san áireamh.

(7)

Rialachán (AE) 2021/947.

(8)

  Buiséad an Aontais Eorpaigh 2028-2034 .

(9)

Go háirithe an Banc Eorpach Infheistíochta (BEI) agus an Banc Eorpach Athfhoirgníochta agus Forbartha (BEAF).

(10)

JRC143548. Léiríonn na sonraí, le 30 bliain anuas, go n‑aistreoidh réigiún na Meánmhara Theas i dtreo patrúin dhéimeagrafacha atá cosúil leo siúd atá á dtabhairt faoi deara san Aontas faoi láthair. Faoi láthair, tá cóimheas 1:12-15 idir daoine scothaosta (os cionn 65 bliana d’aois) agus an daonra in aois oibre ag formhór na dtíortha sa chuid theas den Mheánmhuir. Faoi 2060, áfach, meastar go dtitfidh an cóimheas sin go dtí thart ar 1:5, díreach os cionn na leibhéal a fheictear san Aontas. Chun na hathruithe sin a dhéanamh, beidh gá le hathrú ar shamhlacha fáis eacnamaíoch ó spleáchas ar lucht saothair atá ag leathnú go béim ar bhorradh a chur faoi tháirgiúlacht saothair.

(11)

Tá an cóimheas den daonra gníomhach (i.e. daoine atá fostaithe nó atá ag lorg fostaíochta go gníomhach) agus an daonra in aois oibre faoi bhun 50 % i dtíortha na Meánmhara Theas, agus níl sé ach ar 30 % i gcás na mban. Cuirtear é sin i gcomparáid le beagnach 75 % san Aontas. Cóimheas den daonra gníomhach agus an daonra in aois oibre 15-65, 2023, Eurostat.

(12)

JRC143548. Is é 32,7 % an meán-ollchóimheas de bhaint amach céimeanna ó chláir chéadchéime (ISCED 6 agus 7) san oideachas treasach sna 6 thír sa Mheánmhuir Theas a bhfuil na sonraí atá ar fáil acu, i gcomparáid le meán 44,1 % san Aontas.

(13)

COM(2025) 90.

(14)

JRC143548. Tá tionchar tairbhiúil ag an imirce ar leas thíortha na Meánmhara Theas agus maolaíonn sí an brú ar mhargadh saothair san Aontas. Is bealach iontrála i margadh saothair an Aontais é staidéar a dhéanamh san Aontas atá ag éirí níos tábhachtaí do náisiúnaigh ó Chomharsanacht an Deiscirt.

(15)

  The reinforced Youth Guarantee [Ráthaíocht threisithe don Aos Óg] - an Coimisiún Eorpach .

(16)

Amhail Erasmus+, Fís Eorpach, PRIMA, THAMM+, Líonra Nascachta Medusa agus le tacaíocht ó Fhaireachlann Scileanna ETF na Meánmhara.

(17)

  Lárionad Oidhreachta Domhanda UNESCO - Liosta Oidhreachta Domhanda .

(18)

Mar shampla, tríd an bhféidearthacht síneadh a chur le AfrIPI - Tionscadal comhair idirnáisiúnta .

(19)

Amhail Cluichí na Meánmhara agus Corn Domhanda 2030

(20)

JOIN (2021) 30.

(21)

COM(2025) 85.

(22)

Áirítear orthu sin an Coinbhinsiún Uile-Eora-Mheánmhara maidir le rialacha tionscnaimh fabhracha.

(23)

Cuir i gcás i gcomhthéacs chúnamh macrairgeadais an Aontais i gcás inarb ábhartha.

(24)

De réir staidreamh ón mBanc Domhanda, tá 90 % de líon iomlán na ngnólachtaí sa Mheánmhuir Theas ina MFBManna agus is iad is cúis le dhá thrian de OTI agus 75 % den fhostaíocht.

(25)

Tá BlueInvest oscailte do ghnólachtaí nuathionscanta nuálacha an gheilleagair ghoirm agus do FBManna teicneolaíochta ón Meánmhuir.

(26)

COM(2025) 270.

(27)

D’fhéadfadh an Sásra Réigiúnach um Ghnólachtaí Nuathionscanta leas a bhaint as an taithí a fuarthas ó mhaoiniú caipitil fiontair na Comhairle Nuálaíochta Eorpaí-CNE chun tacú leis an Nuálaíocht na Teicneolaíochta Doimhne san Eoraip, go háirithe i gcás na dtíortha sa réigiún atá comhlachaithe le Fís Eorpach agus atá ag baint tairbhe aisti cheana féin.

(28)

I gcomhréir le Straitéis Dhigiteach Idirnáisiúnta an Aontais Eorpaigh, JOIN(2025) 140.

(29)

  Bosca uirlisí an Aontais le haghaidh shlándáil 5G .

(30)

  Monarchana IS | Todhchaí dhigiteach na hEorpa a mhúnlú .

(31)

Féadfar a áireamh orthu sin rochtain ar an eangach do thríú páirtithe, comhaontuithe ceannaigh cumhachta, trédhearcacht agus athchóiriú taraifí lena n‑áirítear léiriú costais, díchuachadh, léirscaoileadh margaí mórdhíola agus miondíola, trádáil trasteorann agus comhtháthú réigiúnach).

(32)

Beidh gá le comhar rialála le tíortha na Meánmhara Theas chun glacadh ceanglas maidir le leictreachas in-athnuaite agus breoslaí in-athnuaite araon a chumasú, ar ceanglais iad atá i gcomhréir le creat an Aontais. Beidh gá le comhaontuithe sonracha le tríú tíortha chun gur féidir aitheantas frithpháirteach a thabhairt do ráthaíochtaí tionscnaimh.

(33)

Gníomhaíocht atá nasctha le comhpháirtíochtaí fuinnimh in-athnuaite atá ann cheana (an Comhshocrú um Scileanna) agus tionscadail ghaolmhara Erasmus+ amhail SHOREWINNER.

(34)

  Coinbhinsiún Barcelona agus na Prótacail a ghabhann leis | UNEPMAP .

(35)

COM(2025) 281.

(36)

COM(2025) 280.

(37)

Faireachlann an Aontais um an nGeilleagar Gorm.

(38)

Go háirithe, chun Comhaontú BBNJ a dhaingniú agus a chur chun feidhme.

(39)

  An Chomhpháirtíocht maidir le Taighde agus Nuálaíocht i Limistéar na Meánmhara (PRIMA) .

(40)

  BlueMissionMed

(41)

 PE/29/2023/REV/1, Rialachán (AE) 2023/2405.

(42)

PE/26/2023/INIT, Rialachán (AE) 2023/1805.

(43)

P9 TA(2024)0025 – Straitéis chuimsitheach Eorpach maidir le calafoirt a fhorbairt.

(44)

Tá roinnt Ballstát de chuid an Aontais (an Chróit, an Chipir, an Fhrainc, an Ghréig, an Iodáil, Málta, an tSlóivéin agus an Spáinn) chomh maith leis an Ailgéir, an Éigipt, Iosrael, an Liobáin, an Libia, Maracó, an tSiria agus an Túinéis rannpháirteach sa Lárionad Réigiúnach Práinnfhreagartha le haghaidh Truailliú Muirí don Mheánmhuir, arna riar ag an Eagraíocht Mhuirí Idirnáisiúnta (IMO) agus ag feidhmiú faoi chuimsiú Choinbhinsiún Barcelona arna riar ag Clár Comhshaoil na Náisiún Aontaithe (UNEP).

(45)

Áirithítear leis an gcoincheap nóid uirbeacha TEN-T (1) aitheantas a thabhairt do ról tábhachtach na gcathracha sa ghréasán iompair foriomlán, (2) pleananna soghluaisteachta uirbí inbhuanaithe a tharraingt suas don limistéar feidhme timpeall ar chathracha, (3) sonraí a bhailiú maidir le sábháilteacht, inbhuanaitheacht agus inrochtaineacht, agus (4) moil ilmhódacha a thógáil.

(46)

  An Straitéis Slándála Muirí — an Coimisiún Eorpach .

(47)

 Áirítear orthu sin EUNAVFOR ATALANTA agus EUNAVFOR ASPIDES sa Mhuir Rua, Misean Comhairleach an Aontais Eorpaigh chun tacú le hAthchóiriú na hEarnála Slándála san Iaráic (EUAM Iraq), Misean Cúnaimh Teorann AE do Phointe Trasnaithe Rafah (EUBAM Rafah), agus Misean Póilíneachta an Aontais Eorpaigh do na Críocha Palaistíneacha (EUPOL COPPS).

(48)

Sainítear sna comhaontuithe sin téarmaí rannpháirtíochta tíortha nach Ballstáit den Aontas iad in oibríochtaí bainistithe géarchéime an Aontais agus an caidreamh idir na tíortha sin agus an tAontas agus na misin agus na hoibríochtaí á gcur i gcrích acu.

(49)

  How to Detect & Analyse Identity-Based Disinformation/FIMI: A Practical Guide to Conduct Open Source Investigations, [Conas Bréagaisnéis Bunaithe ar an bhFéiniúlacht/Ionramháil agus Cur Isteach Eachtrach ar Fhaisnéis a Bhrath agus a Anailísiú: Treoir Phraiticiúil chun Imscrúduithe Foinse Oscailte a dhéanamh] | SEGS .

(50)

JOIN(2025) 9.

(51)

JOIN(2025)130.

(52)

  Ensuring global food supply and food security [Soláthar bia agus slándáil bia ar fud an domhain a áirithiú] - an Coimisiún Eorpach .

(53)

COM(2025) 75 final

(54)

  Baile — Clár Interreg Eora-Mheánmhara .

(55)

Áirítear ar na tionscnaimh réigiúnacha atá ann cheana, mar shampla, cur leis an gcomhar seanbhunaithe i réimse an chomhraic dóiteáin idir an Chipir, an Iordáin agus an Éigipt. Mhol Uachtarán an Choimisiúin, Ursula von der Leyen, mol Eorpach nua um chomhrac dóiteáin a chruthú ina haitheasc ar Staid an Aontais 2025.

(56)

Mar shampla, d’fhéadfaí algartaim IS a chomhtháthú sa Chóras Eorpach Faisnéise maidir le Dóiteáin Foraoise agus sa Chóras Faisnéise Domhanda um Fhalscaithe. IS chun Leas an Phobail | Todhchaí dhigiteach na hEorpa a mhúnlú .

(57)

COM(2024) 251.

(58)

  Glao ar Ghníomhaíocht maidir le Comhaontas Domhanda chun Smuigleáil Imirceach a Chomhrac .

(59)

Seoladh é cheana féin i Maracó, sa Túinéis agus san Éigipt.

(60)

Tá saineolas forbartha ag an Aontas don Réigiún Meánmhuirí i réimsí sonracha amhail an tOideachas, an Fhostaíocht agus an Fhorbairt Eacnamaíoch, an tUisce, an Comhshaol agus an Geilleagar Gorm; Bainistiú géarchéime agus cosaint shibhialta.